روزی روزگاری، قالی بیجار در میان بقیه فرش های ایران، برو و بیایی داشت . چشم و لامپ بود . خودش وسیله آرایش کاخ ها و پولش راز سفره های بافندگان بود . کافی بود کلافی از آن در دست داشته باشی تا خریدار یوسف هنر باشی .
اما روز جاری در این آشفته بازار گرانی مصالح فرش، عدم صادرات آن بهترین قالیشویی در مشهد و ساکن شدن بازار داخلی، ارزش فرش بیجار آنچنان نازل شده است که تولیدکننده حساس یعنی بافندگان، هیچ طرفی از آن برنمی بندند و بساط فرشبافی خود را توده کرده و عطایش را به لقایش بخشیده اند!
فرش ابزاری میباشد برای نمایش هنرهای فراوان؛ از جمله طراحی و نقاشی، رنگ آمیزی، نقطه چینی، ریسندگی، رنگرزی و از کلیه مهم خیس بافندگی ماهرانه که هنر و شم را با همکاری اعضاوجوارح و جوارح خویش یعنی از دل و دیده گرفته تا دست و رمز انگشتان، آنچنان گره هایی ریز و ظریف و قشنگ و در عین حالا مستحکم، بر تار و پود فرش نقش می زند که هم ظرافت و زیبایی را می نمایاند و هم استحکام و استمرار آن آوازه جهانگیر یافته میباشد .
درصورتی که در مسئله تاریخچه این ابزار هنرنمای اصیل در ناحیه بیجار گروس فکر کنیم، رخ های مشهوری را به تیتر استادان پباده سازی و نگارگری فرش سراغ می دهد که می بضاعت و توان شخصیت هایی چون استادان مرحوم موسی مسعودی و اصغر الله مرادی را اسم برد .(روانشان بشاش باد) علاوه بر ایشان، امروزه اشخاصی نظیر آقایان علی اصغر لک و قدرت الله گیچلو، مشهورترین و تواناترین طراحان فرش بیجار میباشند که هنر خویش را به رخ یادگرفتن عملی در محضر معلم موسی مسعودی فرا گرفته اند؛ و ولی هر کدام سبک و سیاق مختص خویش را دارند و روش طراحی ایشان کاملاً متمایز از هم میباشد . طرح های متعدد آنان بیش از نیم قرن به وسیله بافندگان مستقر و محلی بر تار و پود فرش گروس نقش می بندد؛ طرح هایی چون ربعی دار و گل، شکارگاه، اسلیمی، دهان اژدر، گل فرنگ، مستوفی، پادشاه عباسی و اشکال ماهی درهم از دسته ماهی بیجار، ماهی افشار، ماهی میرک و غیره، که همه این طرح ها به رخ لچک ترنج دار و گهگاه بدون آن موضوع استفاده قرار گرفته و می گیرد . ناگفته نماند این استادان، قدمت گرانمایه خود را در جهت خدمت به مردم این خطـه صرف کرده و از قبل در به شهرت رساندن فرش بیجار در ایران و برخی کشورهای جهان سهم دار بوده اند و حقیقتاً بایستی مورد تقدیر قرار گیرند؛ مخصوصاً اینکه آقایان هم‌زمان و در کنار پباده سازی و نقاشی در ایجاد دارهای قالی محلی و سنتی و سرمایه گذاری، با بافندگان همیاری کرده و بر کیفیت و صحت کار آنان نظارت داشته اند . همینطور راهنمایی های لازم را برای چگونگی تهیه و تنظیم مصالح فرش یعنی خامه و تار و پود و مدل رنگ کرده اند تا تولیدها بافندگان تقریباً بی نقص یا این که اندک نقص باشد و مبتلا ضرر و زیان نشوند .
هر چند روز جاری به دلایلی هم سرمایه گذاری و هم صرف نیروی فعالیت بافندگان چندان سودی برای هیچ کدام ندارد، احتمالا مهم ترین علت، به عبارتی عدم رونق و کساد بازار داخلی و فرنگی فرش باشد . روزگاری صادرات فرش بیجار به برخی مملکت های آسیایی و اروپایی سبب ساز پرورش بازار فعالیت و سرمایه فرشبافی می شد و خوداشتغالی بسیاری از خانواده ها را نیز در پی داشت و اشتغال و سودی نیز نصیب اشخاص دیگر می کرد از پاراگراف بازرگانان پشم و خامه، پشم شویان، ریسندگان، رنگ فروشان و صباغان، طراحان و نقاشان، شرکت های ایجاد فرش مدنی و خصوصی، دارکش های قالی، صادرکنندگان، حمل و نقل، خرید و فروش، واسطه ها و دلال ها و . . .
از عامل ها دیگر ساخت این وضعیت نابسامان، جایگزینی رنگ های شیمیایی و غیرثابت به جای رنگ های گیاهی و اثبات سنتی، و حضور نقاشان کم ذوق و سلیقه و ناتوان و ارائه اسکن ناشیانه از طرح و نقشه استادان، مخصوصاً سوء استفاده و نسخه برداری بعضی کشورها زیرا چین و هند و پاکستان از طرح فرش ایران و صادرات آن به نام فرش جمهوری اسلامی ایران به ارزش ارزان است و ولی سوء مدیر صادرات فرش کشور ایران به کشورهای متقاضی یا این که حتی می توانایی گفت سیاست های دولتی و کمبود رابطه ها مثبت با کشورهای اروپایی از حیث بین المللی هم منجر کاهش خرید فرش کشور ایران و از پاراگراف بیجار گردیده است .
امید‌واریم توشه دیگر این هنر یوسف آسا، عزیز عالم شود و اقتصاد بخشی از جامعه ما را که دست اندرکار این پروژه هستند، رونق بخشد . عبد احترام خاصی برای نگهداری طرح های اصیل و بافت فرش بیجار و گروس قائل هستم . این فرمان می بایست در حق تقدم باشد البته پیشنهادی نیز دارم و آن این میباشد که نقش قالی غیر از خود قالی است . قالی فرشی است که روی آن می نشینیم و همچون اسباب دیگر از آن به کار گیری می کنیم، ولی نقش قالی چیزی هست که تماشا می کنیم و از دیدن آن لذت می بریم . پس درصورتی که می بینیم که برخی بر اثر تکرار تماشای طرح های یکسان فرش از آن خسته می شوند و دیگر به آن اعتنا نمی کنند، ناشی از این هست که گهگاه طرح هایی را بر قالی گروس می بینیم که اثر ناشیانه نقاشانی می باشد که صرفا از این روش کسب درآمد و ارتزاق می کنند، اما از هنر نقاشی و طراحی و رنگ آمیزی بی منفعت اند و طرح های مبتذلی را در نقشه های خویش به کار می برند که یا نسخه برداری ناقص الخلقه می باشند یا این که تنها متن قالی را مالامال کرده اند و هیچ زیبایی و هنری در آن نمیباشد و گهگاه از بس تکراری و آشناست، قابل توجه نمی باشد .
یک عدد از شروط زیبایی فرش در آن میباشد که تازگی و رنگ آن اعتنا ما را جلب کند البته اصالت طرح ها را هم نباید فراموش کنیم چون ترکیب طرح و تناسب رنگ های گوناگون و نقش های درهم پیچیده، لحاظ تماشاچی را آن چنان به خویش معطوف می دارااست که از هر رنگ و هر نقش، نکته های دقیق و باریکی می بضاعت دریافت که چنان در ذهن بشر اثر می کند که هیچ امری دلکش خیس و زیباتر از آن در حیث نمی آید . این حاصل تجربه و ذوق نسل های متوالی می باشد که قالی ایرانی را بیش از هزار سال میباشد در پیش چشم نسل های مختلف گسترده و تا امروز استمرار بخشیده هست . پس استادان هنر فرش اعم از طراحان و نگارگران، بافندگان کارگاهی و شرکت ها، رنگرزها و سرمایه گذاران و توصیه دهندگان بافت فرش های محلی و سایر دست اندرکاران، می بایست ضمن مراقبت احترام به اصالت طرح های گذشته، در پی اختراع و ارائه طرح های جدید و زیبای مدرن و حتی ترکیب این دو باشند و با ایجاد تغییراتی در نقش قالی، به سبکی و روش ای که امروزپسند باشند، تلاش کنند تا این صنعت و هنر نیز از دیگر تحولات امروزی عقب نماند و به بازار قالی در درون و بیرون مملکت یاری کند .