زیبایی سحرانگیز رنگ و نقش فرش های مرز و بوم کشور‌ایران به دسته ای می باشد که می توانایی گفت والاترین منزلت را در دربین هنرهای مردمی دارد . حضور و بقای فرش در گذار مورخ فلات ایران، همواره تجلی‌گر چکیده از تمدن و هنر ساکنان روستاها، شهرها و مردم عشایر و قبایل آن محسوب میگردد . پراکندگی جغرافیایی این هنر بهترین قالیشویی در مشهد در گذشته و حالا قابل اعتنا و تأمل می باشد . درهریک از بخش ها باشیوه و راه خاص خود و با تکیه بر ویژگی‌های کاربردی فرش‌ها تلاش در اخلاق زیبایی دارند . این وجاهت جز به رنگ و نقش میسر نشده هست . رنگ و نقش در هر کدام ازمناطق ویژگی بومی و مختص خویش را یافته که در کنار ویژگی‌های فنی یگانه هر منطقه، قابلیت و امکان شناخت و منزه فرش‌ها را از یکدیگر به وجود میاورد . تنوع طرح و نقش فرش‌های ایرانی به حدی است که آن را قوی‌ترین و محکم‌ترین برهان اعتبار هنری این اثر ها می‌شمارند . در این متن به معرفی اجمالی اشکال طرح و نقشه در فرش‌های اهل ایران خواهم پرداخت .
به طور کلی دسته بندی‌های مختلفی برای طرح و نقشه در فرش ایرانی ابلاغ شده است که من در این‌جا به معرفی نوع بندی 19 گانه‌ای که به وسیله کمپانی سهامی فرش کشور‌ایران ارائه شده است اشاره خواهم نمود .
بر مبنا تقسیم بندی کمپانی سهامی فرش ایران، نقشه‌های فرش کشور ایران به ۱۹ مجموعه حیاتی و تعداد متعددی طرح‌های فرعی تقسیم میگردند که عبارتند از
طرح‌های
اثرها باستانی و ابنیه اسلامی این طرح‌ها از ساختمان‌ها و کاشی کاری‌ها و گونه های هندسی و تزئینی بناها الهام گرفته گردیده است . در ارتفاع تاریخ طراحان فرش در طرح‌های با اهمیت دخل و تصرفاتی کرده و طرح‌های فرعی را به وجود آورده‌اند . دارای شهرت ترین این اثرها عبارتند از مسجد شیخ لطف الله، محرابی کوفی، مسجد کبود، بقعه روحانی صفی، سردر امام زاده محروق، گنبد قابوس، مسجد پادشاه اصفهان، تخت جمشید، طاق بستان، طاق کسری(ایوان مدائن)، و زیرخاکی .
فرش
طرح ابنیه تاریخی
فرش‌های
طرح فرمان روا عباسی اساس کلیه طرح‌های فرمانروا عباسی بر مبنای کاربرد گل دارای اسم و رسم فرمانروا عباسی در این طرح است . در این طرح‌های گل‌های فرمان روا عباسی به یاور بندهای ختائی و گاه تلفیق آنها با اسلیمی‌ها، اشکال مختلفی از نقوش فرش را ارایه می دهند . انواع طرح‌های این گروه عبارتند از لچک ترنج شاه‌عباسی، افشان شاه عباسی، فرمانروا عباسی درختی، پادشاه عباسی روحانی صفی، پادشاه عباسی جانوری و . . .
فرش
طرح افشان سلطان عباسی
فرش‌های
طرح اسلیمی شکل حساس این طرح را شاخه‌های دورانی در فی مابین برگ‌ها تشکیل می دهد . این شاخه‌ها، تجرید یافته طرح درخت هستند . اسلیمی اشکال زیاد زیادی داراست و معمولاً در عمده قالب‌ها این طرح تکرار می شود اما در برخی فرش‌ها این طرح مسلط میباشد . معروف‌ترین اسلیمی‌ها، اسلیمی دهان اژدر می باشد . در این جور اسلیمی انتهای هر شاخه به دو بخش متقارن منشعب میگردد و به چهره فکین اژدها نشان داده میشود و روی ساقه شاخه‌ها جوانه‌هایی در نقاط متفاوت تزئین گردیده است که عمده این جوانه‌ها را اسلیم می‌نامند . شاید واژه و کلمه اسلیمی از اسلیم به معنای جوانه باشد و ممکن است هم این لغت مصغر اسلامی باشد و میدانیم که در هنرهای اسلامی از این طرح زیاد استفاده شده است . این طرح هم به حیث تغییرات و دخل و تصرف‌ها به گروه‌های فرعی دوچندان تقسیم گردیده میباشد . مانند اسلیمی، اسلیمی بندی، اسلیمی شکسته، اسلیمی دهان اژدر، اسلیمی لچک ترنج، اسلیمی ترنج دار و اسلیمی ماری .